Επείγουσες καταστάσεις στο γήπεδο

Ο Κώστας Ιντζόγλου είναι τερματοφύλακας, με θητεία σε ομάδες όπως ο Απόλλων Σμύρνης, ο Αχαρναϊκός και ο Ηλυσιακός, ενώ παράλληλα είναι ορθοπεδικός χειρουργός με μεταπτυχιακό στην Αθλητιατρική στη Λωζάννη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής και Διδάκτωρ Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, είναι γιατρός του Ηλυσιακού και έρχεται συχνά αντιμέτωπος με τραυματισμούς ποδοσφαιριστών την ώρα του αγώνα. Σε άρθρο του για το flnews, ο Κώστας Ιντζόγλου εξηγεί και αναλύει τις επείγουσες καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας γιατρός την ώρα του αγώνα, με στόχο την καλύτερη περίθαλψη των αθλητών.

Αναλυτικά:

Οι επείγουσες καταστάσεις που αντιμετωπίζει ένας γιατρός κατά τη διάρκεια ενός αγώνα είναι πολλές και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και γνώσης, ώστε να μην διαλάθουν της προσοχής του σημαντικές λεπτομέρειες για την υγεία του αθλητή. Ο γιατρός πρέπει να είναι γνώστης του αντικειμένου των αθλητικών κακώσεων και να μπορεί άμεσα να αναγνωρίζει τη σοβαρότητα ή τη μη σοβαρότητα μιας κατάστασης που αντιμετωπίζει στον αγωνιστικό χώρο. Αυτό πολλές φορές μπορεί να επηρεάζει την εξέλιξη της υγείας και της απόδοσης του αθλητή στο άμεσο ή απόμακρο μέλλον.

Μια επείγουσα κατάσταση μπορεί να αφορά συνήθως τραυματισμό ενός αθλητή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και επείγουσες καταστάσεις μη τραυματικής αιτιολογίας. Ένας τραυματισμός μπορεί να αφορά όλες τις ανατομικές περιοχές του ανθρώπινου σώματος (κεφαλή, τράχηλος, θώρακας κ.α.) και να είναι από απλή κάκωση ως θλαστικό τραύμα («κόψιμο») και κάταγμα. Μια επείγουσα κατάσταση μη τραυματικής αιτιολογίας μπορεί να είναι ο αιφνίδιος θάνατος λόγω καρδιακής ανακοπής, η αναφυλαξία, η υπογλυκαιμία κ.α.

Στις τραυματικής φύσεως επείγουσες καταστάσεις είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κάθε τραυματισμός του κεφαλιού πρέπει να αντιμετωπίζεται και ως πιθανός τραυματισμός του τραχήλου και του αυχένα. 

Επίσης, το ποδόσφαιρο είναι από τα λίγα αθλήματα επαφής που δεν επιβάλλεται ο προστατευτικός εξοπλισμός της κεφαλής και γι’ αυτό οι τραυματισμοί στο κεφάλι δεν είναι σπάνιοι. Για αυτούς τους λόγους, η τελευταία οδηγία του ιατρικού τμήματος της FIFA είναι ότι το μαλακό αυχενικό κολάρο δεν είναι αποδεκτό ως ακινητοποιητής του αυχένα πια. Προτείνεται το σκληρό! Οι αρχές βέβαια του A.T.L.S. (Advanced Trayma Life Support) έχουν εφαρμογή και εδώ, όπως και σε κάθε τραυματία. Σημαντικό είναι ο γιατρός να γνωρίζει το χειρισμό «jaw thrust» σε περίπτωση «γυρίσματος της γλώσσας», καθώς επίσης και να γνωρίζει να ακινητοποιεί τον αυχένα του αθλητή με ασφάλεια, αλλά και να μπορεί να συντονίζει το εκπαιδευμένο προσωπικό, που τον βοηθά. Για την εκτίμηση ενός τραυματισμού κεφαλής και της διανοητικής κατάστασης του αθλητή η FIFA προτείνει τη χρήση του ερωτηματολογίου Maddock, του SCAT 3 και του Pocket Concussion Recognition Tool. Επίσης, προτείνεται η χρήση απλού παυσίπονου και όχι μη στεροειδούς αντιφλεγμονώδους, καθώς αυτά πρέπει να δοθούν μετά από τη λήψη ενός καλού ιστορικού από τον αθλητή και είναι πιθανό αυτός να μην μπορεί να το δώσει.

Συχνά είναι τα κατάγματα πλευρών μετά από άμεση πλήξη από αντίπαλο ή τη μπάλα.

Σε αυτές τις περιπτώσεις ο γιατρός δεν πρέπει να ξεχνά την εκτίμηση και των κοιλιακών σπλάχνων (συκώτι, σπλήνας). Περισσότερο συχνές βέβαια είναι οι ορθοπεδικές κακώσεις (κατάγματα, εξαρθρήματα, θλαστικά τραύματα κ.α.). Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ σημαντική η άμεση αναγνώριση της βαρύτητας του τραυματισμού και η σωστή παροχή πρώτων βοηθειών (αιμόσταση, περίδεση κ.α.), που θα εξασφαλίσει πληρέστερη και σωστή θεραπεία και αποκατάσταση της βλάβης, π.χ. σε περίπτωση εξαρθρήματος γόνατος και αγγειακής βλάβης ο αθλητής έχει 8 ώρες για να αντιμετωπίσει οριστικά την αγγειακή βλάβη.

Μια πολύ σημαντική κατάσταση, στην οποία η FIFA –λόγω των πολλών δυσάρεστων περιστατικών τελευταία- δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα, είναι ο αιφνίδιος θάνατος λόγω ανακοπής καρδίας νέων αθλητών κατά τη διάρκεια των αγώνων. Είναι μια οδυνηρή κατάσταση η οποία όμως μπορεί να προληφθεί! Για αυτό το λόγο η FIFA έχει εκδώσει το “11 steps to prevent Sudden Cardiac Death”. 

Σε αυτά τα βήματα πρόληψης αναφέρει ένα καρδιογράφημα και ένα πλήρες ιστορικό πριν την έναρξη της αγωνιστικής περιόδου. Αν παρολαυτά ο γιατρός βρεθεί μπροστά σε αθλητή αναίσθητο, χωρίς να έχει προηγηθεί σωματική επαφή και ο οποίος δεν απαντά σε λεκτικά ή άλλα ερεθίσματα πρέπει αμέσως να ξεκινήσει CPR ή να εφαρμόσει τον αυτόματο απινιδωτή. Αυτόματος απινιδωτής, ο οποίος να λειτουργεί σωστά, πρέπει να υπάρχει –σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία- σε όλα τα στάδια! 

Άλλη πολύ σημαντική παθολογία είναι η αναφυλαξία και είναι ευθύνη του γιατρού να έχει πάντα αδρεναλίνη μαζί του. Η κορτιζόνη δεν είναι φάρμακο που προτείνεται για αναφυλαξία από τη FIFA, παρά την ευρεία χρήση της στην καθημερινότητα. Τέλος, η υπογλυκαιμία είναι μια επικίνδυνη κατάσταση, της οποίας μόλις τεθεί η διάγνωση (μέτρηση σακχάρου με σταγόνα αίματος σε αναίσθητο αθλητή) πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα με τζελ, μπάρες γλυκόζης μέχρι η γλυκόζη να είναι >70mg/dl.

Η FIFA έχει εκδώσει κατάλογο με τα απαραίτητα υλικά μιας ιατρικής τσάντας αγωνιστικού χώρου. Την ονομάζει «FIFA Medical Emergency Bag» και παρουσιάστηκε πρόσφατα σε συνέδριο.

Τελειώνοντας, πρέπει να γίνει αναφορά στο ρόλο του γιατρού ενός αγώνα. Είναι πολύ σημαντικός και η σωστή και άμεση παρέμβαση του μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια για τον αθλητή! Ο γιατρός πρέπει να φροντίζει να είναι ενημερωμένος, να εκπαιδεύει τους συνεργάτες του και να παρακολουθεί πάντα τους αγώνες με «ιατρικό μάτι». Η αναγνώριση της πιθανής παθολογίας του αθλητή πριν φτάσει κοντά του είναι πολύ σημαντική για την άμεση και σωστή αντιμετώπισή του. Τα τελευταία χρόνια με την ευρεία χρήση της τεχνολογίας και συγκεκριμένα του αργού replay η αναγνώριση του μηχανισμού της κάκωσης είναι πιο εύκολη. Πρέπει λοιπόν ο γιατρός να έχει πρόσβαση σε ένα monitor και να μπορεί να βλέπει σε replay τις συνθήκες ή το μηχανισμό που ένας αθλητής πέφτει στον αγωνιστικό χώρο. Επίσης, πρέπει να τονιστεί ότι ο γιατρός αγώνα κατά τη διάρκεια του αγώνα «δίνει αναφορά» μόνο στο διαιτητή και δεν πρέπει να συμμετέχει σε οτιδήποτε αφορά αγωνιστικά κομμάτια του ποδοσφαίρου και βέβαια δεν πρέπει να δέχεται οποιαδήποτε παρέμβαση στο έργο του, το οποίο έχει ως σκοπό μόνο την προστασία του αθλητή! 

Κωνσταντίνος Σ. Ιντζόγλου, MD, MSc, PhD
Ορθοπεδικός Χειρουργός